6136 SAYILI KANUN KAPSAMINDA SİLAH TİCARETİ SUÇLARI: BİREYSEL Mİ, TOPLU MU?

Av. Nermin Şeyda Ürün / Yol Hukuk Bürosu Kurucu Ortak Avukat

Türkiye'de ateşli silahlar ve mermilerle ilgili yasa dışı faaliyetler, 6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanun ile düzenlenmektedir. Bu kanun kapsamında düzenlenen suçlardan biri de silah ticareti suçudur. Ancak kanun, silah ticaretini farklı şekillerde ele almakta ve bu ayrımlar uygulanacak cezanın belirlenmesinde kritik rol oynamaktadır.

6136 Sayılı Kanun Madde 12 – (Değişik: 23/1/2008-5728/155 md.) "(1) Her kim bu Kanunun kapsamına giren ateşli silahlarla bunlara ait mermileri ülkeye sokar veya sokmaya kalkışır veya bunların ülkeye sokulmasına aracılık eder veya bunları 29/6/2004 tarihli ve 5201 sayılı Harp Araç ve Gereçleri ile Silâh, Mühimmat ve Patlayıcı Madde Üreten Sanayi Kuruluşlarının Denetimi Hakkında Kanun hükümleri dışında ülkede yapar veya bu suretle ülkeye sokulmuş ve ülkede yapılmış olan ateşli silahları veya mermileri bir yerden diğer bir yere taşır veya yollar veya taşımaya bilerek aracılık eder, satar veya satmaya aracılık ederse veya bu amaçla bulundurursa beş yıldan oniki yıla kadar hapis ve beşyüz günden beşbin güne kadar adlî para cezasıyla cezalandırılır. (2) Birinci fıkrada yazılı suçları üçüncü fıkradaki hal dışında iki veya daha çok kişinin birlikte işlemeleri halinde, failler hakkında sekiz yıldan onbeş yıla kadar hapis ve bin günden onbin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur...."

Kanunun 12. maddesi, ruhsatsız veya kanuna aykırı olarak ateşli silah veya mermi ticareti yapma fiillerini cezalandırır. Maddenin ilk fıkrası (12/1), bu fiilleri işleyen kişi hakkında beş yıldan oniki yıla kadar hapis ve adli para cezası öngörür. Bu durum genellikle "bireysel silah ticareti" olarak adlandırılır.

Ancak maddenin ikinci fıkrası (12/2) ise, aynı suçların "iki veya daha çok kişinin birlikte işlemeleri halinde" daha ağır cezalandırılacağını belirtir. Bu nitelikli hal için öngörülen ceza sekiz yıldan onbeş yıla kadar hapis ve daha yüksek adli para cezasıdır. Bu durum da "toplu silah ticareti" olarak değerlendirilebilir.

Peki, bir fiilin bireysel mi yoksa toplu silah ticareti mi olduğuna nasıl karar verilir? Kaynaklarda sunulan bilgilere göre, Yargıtay (Türkiye'nin yüksek mahkemesi) 6136 sayılı Kanun'un 12/2 maddesini dar yorumlamaktadır. Yani, suçun sırf birden fazla kişi tarafından işlenmesi tek başına bu fıkranın uygulanması için yeterli olmayabilir.

1. •İki veya daha fazla failin bulunması: Suçun işlenmesine katılan kişi sayısının birden fazla olması gerekir.... Ancak bu katılım basit bir yardım veya azmettirme değil, müşterek faillik şeklinde olmalıdır.

2. •Fikir ve Eylem Birliği: Faillerin suçu işlerken ortak bir iradeyle, fikir ve eylem birliği içerisinde hareket etmesi gerekmektedir24. Kendi nam ve hesaplarına bağımsız hareket edenler bu kapsamda değerlendirilmeyebilir.

3. •Birlikte Menfaat Elde Etme: En önemli kriterlerden biri, faillerin silahların satışından elde edilecek kazancı bölüşme veya çıkar paylaşımı konusunda aralarında bir anlaşma olması, yani birlikte menfaat elde etme amacı taşımalarıdır. Sırf suçun işlenmesi için birbirine yardım eden kişiler bu kriteri karşılamayabilir.

"Oluşa, iletişim tespit tutanaklarına, sanıkların savunmalarına, suça konu silahlar ile mermilerin ele geçiş biçimine ve tüm dosya kapsamına göre; 31.1.2015 tarihli birinci eylemde sanık ...'nın ... adlı şahsa sattığı 95 adet uzun namlulu tüfeklere ait mermileri şahsa teslim edecekken yakalanması; 15.2.2015 tarihli ikinci eylemde ise sanık ...'in sanık ...'ya satmak üzere il dışından getirdiği iki adet tabancanın ... tarafından başkalarına satılmak üzere teslim alınacağı sırada sanıkların birlikte yakalanmaları, sonrasında sanık ...'in evinde yapılan aramada da bir adet tabanca ele geçirilmesi şeklinde gerçekleşen eylemlerinin ayrı ayrı bireysel silah ticaretini oluşturduğu, sanıkların kendi nam ve hesaplarına hareket ettikleri, kâr paylaşımında bulunmadıkları anlaşılmakla; sanıkların 6136 sayılı Yasanın 12/1. madde ve fıkrası uyarınca cezalandırılması gerektiği gözetilmeden, yazılı şekilde aynı maddenin 2. fıkrası uyarınca cezalandırılmaları suretiyle fazla ceza tayini, Yasaya aykırı, sanıklar müdafilerinin temyiz itirazları bu itibarla yerinde görülmüş olduğundan hükmün bu sebepten dolayı 5271 sayılı CMK.nun 302/2. maddesi gereğince BOZULMASINA"

Yargıtay karar örneği, sanıkların kendi nam ve hesaplarına hareket ettiği ve kâr paylaşımında bulunmadığı eylemlerin, birden fazla kişinin katılımıyla gerçekleşse bile 12/2 yerine 12/1 kapsamında bireysel silah ticareti olarak nitelendirilmesi gerektiğini göstermektedir.

Kendi nam ve hesabına hareket eden sanıkların 12/2 maddesi uyarınca cezalandırılması pek çok emsal kararda bozma sebebi yapılmış ve sanığın 12/1 maddesi uyarınca bireysel silah ticaretinden yargılanması gerektiği belirtilmiştir.

Maddenin 2. Fıkrası, suçun topluluk halinde işlenmesini cezai yaptırım altına bağlamıştır. Topluluk hali kanunda tarif edilmemiş ise de, iki veya daha fazla kişinin birlikte hareketi olarak tanımlamak mümkündür. Bu birlikteliğin maddi veya manevi dayanışmayı içermesi gerekmektedir. Burada temel koşul, sanıkların birlikte menfaat elde etmek amacıyla anlaşmalarıdır. Ancak bu anlaşmanın örgütlenme ve sanıkların sürekli biçimde silah ticareti yapma aşamasına ulaşmaması gerekir. Topluluk halinden söz edilebilmesi için fiilin aralarında anlaşma ve bağlantı olmaksızın iki veya daha fazla kimseler tarafından işlenmesi gerekir. Eğer menfaat birliği içerisinde önceden anlaşıp, organize bir biçimde örgütlenmişlerse bu durumda topluluk değil, 3. Fıkrada öngörülen teşekkül hali söz konusu olur.

Nitekim hukuka aykırı bireysel silah ticareti suçunun çoğunlukla birden fazla kişi tarafından işlendiği bilinmektedir. Zira söz konusu fillerin tek kişi tarafından gerçekleştirilmesinin çoğu durumda çok zor olduğu ortadadır. Ancak 12/2'de yapılan düzenleme iştirakten farklı özel bir düzenlemedir. Bu nitelikli halin söz konusu olabilmesi için tipikliğin maddi unsurunu oluşturan hareketlerin birden çok kişi tarafından ve birlikte gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Burada kastedilen müşterek faillik hususudur. Şerikler yani azmettiren ve yardım edenler bu sayıya dahil değildir. Müşterek faillik için de tarafların kendi adlarına hareket etmeyip ortak bir irade ile hareket etmeleri gerekmektedir. (bkz. Doç. Dr. Uğur Ersoy - Silah Hukuku, Adalet Yayınevi, 2023 Ankara)

Sonuç olarak, 6136 sayılı Kanun kapsamındaki silah ticareti suçlarında, suçun "toplu" nitelikte kabul edilerek daha ağır ceza uygulanabilmesi için, Yargıtay içtihatlarıyla belirlenmiş olan müşterek faillik, fikir ve eylem birliği ve birlikte menfaat elde etme gibi somut kriterlerin dikkatlice incelenmesi gerekmektedir. Suçun maddi gerçeği ve hukuki nitelendirmesi, dosyadaki tüm delillerin ışığında bu kriterler doğrultusunda yapılmalıdır. Delillerin hukuka uygun olarak elde edilmiş olması da yargılama sürecinin önemli bir parçasıdır.

Av. Nermin Şeyda Ürün/Ceza Hukuku Avukatı