Av. Nermin Şeyda Ürün / Yol Hukuk Bürosu Kurucu Ortak Avukat
Sosyal Güvenlik Hukuku'nda çalışanların haklarının korunması ve güvence altına alınması amacıyla birçok yasal düzenleme bulunmaktadır. Ancak, çalışma hayatında işverenler tarafından yapılan hatalı ya da eksik bildirimler, çalışanların sosyal güvenlik haklarını doğrudan etkileyebilmektedir. Bu gibi durumlarda, çalışanların yasal haklarını arayabileceği iki önemli dava türü vardır: Hizmet Tespit Davası ve Hizmet Başlangıcının Tespiti Davası. Peki, bu iki dava arasındaki farklar nelerdir?
Bu yazımızda, hem hukuki açıdan hem de pratikte sıkça karıştırılan bu davaları ayrıntılı bir şekilde ele alacağız.
Hizmet Tespit Davası Nedir?
Hizmet tespit davası, bir işçinin çalıştığı sürelerin SGK’ya hiç bildirilmemesi ya da eksik bildirilmesi durumunda açılan bir dava türüdür. Bu dava, işçinin sigortalılık süresinin doğru şekilde tespit edilmesini sağlar. Örneğin: İşçi 12 ay boyunca çalışmasına rağmen yalnızca 6 ayı SGK'ya bildirilmişse, eksik bildirilen 6 ayın tespiti için hizmet tespit davası açılabilir. Bu dava sonucunda işçinin sigorta prim gün sayısı artar ve emeklilik gibi haklarını daha hızlı elde etmesi mümkün hale gelir.
Hizmet Tespit Davasının Özellikleri
Amaç: Eksik bildirilen ya da hiç bildirilmeyen sigortalılık sürelerinin kayıt altına alınması.
Deliller: Çalışma ilişkisini kanıtlayan belgeler (maaş bordroları, tanık ifadeleri, işyeri giriş-çıkış kayıtları vb.).
Sonuç: Eksik süreler SGK tarafından tescil edilir.
Kime Karşı Açılır?
İşverene karşı: Hizmet tespit davası doğrudan işverene karşı açılır. Çünkü bu dava, işverenin Sosyal Güvenlik Kurumu'na (SGK) eksik veya hiç bildirmediği çalışma sürelerinin tespitini amaçlar.
SGK genellikle davada feri müdahil olarak yer alır, ancak dava esas olarak işverenin yükümlülüklerini yerine getirmemesi üzerine açılır.
Hangi Durumlarda Açılır?
İşverenin çalışmayı hiç bildirmemesi.
Sigortalılık günlerinin eksik bildirilmesi.
Çalışmanın fiilen var olduğu ancak SGK kayıtlarına geçmediği durumlar.
Yetkili Mahkeme: Dava, işverenin bulunduğu yerdeki İş Mahkemesi'nde açılır.
Hizmet Başlangıcının Tespiti Davası Nedir?
Hizmet başlangıcının tespiti davası ise, işçinin işe başladığı tarihin SGK'ya bildirilmemesi ya da yanlış bildirilmesi durumunda açılan bir dava türüdür. Bu dava, sigortalı çalışmaya başlama tarihini geriye çekerek işçinin sosyal güvenlik haklarından daha erken yararlanmasını sağlar. Örneğin: İşçinin 2000 yılında işe başladığı halde SGK’ya giriş bildirimi 2005 yılında yapılmışsa, 2000 yılına ait çalışmanın tespiti için bu dava açılabilir.
Hizmet Başlangıcının Tespiti Davasının Özellikleri
Amaç: Sigortalılık başlangıç tarihinin doğru şekilde tespit edilmesi.
Deliller: İşe giriş tarihini gösteren belgeler, tanık beyanları, işyeri kayıtları.
Sonuç: Sigortalılık süresi geriye çekilir, bu da emeklilik yaşını etkileyebilir.
Kime Karşı Açılır?
Sosyal Güvenlik Kurumu'na (SGK): Bu dava yalnızca SGK'ya karşı açılır. Çünkü burada amaç, sigortalılık başlangıcının doğru şekilde tescil edilmesidir.
İşveren genellikle davalı taraf olmaz; dava, SGK’nın yanlış veya eksik tescil işlemine yönelik bir düzeltme talebini içerir.
Hangi Durumlarda Açılır?
İşe giriş bildirgesi verilmiş, ancak çalışma fiilen başlamış olmasına rağmen SGK kayıtlarında başlangıç tarihinin eksik veya yanlış gösterilmesi.
Sigortalılık başlangıç tarihinin tespit edilmesi gerektiğinde.
Yetkili Mahkeme: Dava, SGK’nın merkezinin veya ilgili şubesinin bulunduğu yerdeki İş Mahkemesi'nde açılır. Sigortalının ikamet ettiği yer mahkemesi de yetkilidir.
Hizmet Tespit Davası ile Hizmet Başlangıcının Tespiti Davası Arasındaki Farklar
Her iki dava da çalışanların sosyal güvenlik haklarını korumaya yöneliktir. Ancak, kapsamları ve sonuçları itibarıyla birbirlerinden farklıdır. İşte bu iki dava arasındaki temel farklar:
Kriter | Hizmet Tespit Davası | Hizmet Başlangıcının Tespiti Davası |
Hedef | Eksik/hiç bildirilmeyen çalışma sürelerinin tespiti | İşe başlama tarihinin geriye çekilmesi |
Kapsadığı Süreler | Çalışma süresinin tamamı | İlk sigortalı olunan tarih |
Etkisi | Sigorta prim gün sayısını artırır | Sigortalılık başlangıcını öne çeker |
Dayanak Deliller | Bordro, tanık, işyeri kayıtları | İşe giriş belgeleri, tanık ifadeleri |
Dava Türü | Kime Karşı Açılır? | Kapsamı ve Amaç | Yetkili Mahkeme |
Hizmet Tespit Davası | İşveren (+ SGK fer'i müdahil) | Eksik/hatalı bildirilen çalışma sürelerinin tespiti | İşverenin bulunduğu yerdeki İş Mahkemesi |
Sigortalılık Başlangıç Tarihi | SGK | Sigortalılık başlangıç tarihinin doğru tespiti | SGK’nın bulunduğu yer veya ikamet yeri |
SGK'ya Başvuru Şartı
Hizmet tespit davalarında SGK'ya başvuru şartı bulunmamaktadır. İşçi, eksik veya hiç bildirilmeyen sigorta günlerinin tespitini doğrudan mahkemeden talep edebilir. Ancak, hizmet başlangıcının tespiti davasında durum farklıdır. Bu davayı açmadan önce, Sosyal Güvenlik Kurumu'na (SGK) başvuru yapmak zorunludur. SGK'ya yapılacak başvuru ile sigortalılık başlangıcının düzeltilmesi talep edilir ve SGK'nın talebi reddetmesi veya 30 gün içinde cevap vermemesi durumunda dava yoluna gidilebilir. Bu başvuru şartı yerine getirilmeden açılan hizmet başlangıcının tespiti davalarında, mahkeme eksiklik nedeniyle davayı reddedebilir. Bu yüzden, dava sürecinden önce SGK başvuru prosedürünün doğru bir şekilde takip edilmesi büyük önem taşır.
Hukuki Yarar ve İspat Zorunluluğu
Davacıların, fiili çalışmayı kanıtlayan belgeler ve tanık ifadeleri gibi deliller sunması gerekir. İşe giriş bildirgesi, yalnızca bir başlangıç noktasıdır ve fiili çalışmanın varlığı farklı kanıtlarla desteklenmelidir. Mahkeme, kamu düzenine ilişkin olan bu tür davalarda resen araştırma yapar ve karar verir. Bu, sigortalının menfaatinin korunmasını sağlamak için yargılama sürecini derinleştirir.
Hak Düşürücü Süre
Dava, hizmetin geçtiği yılın sonundan itibaren 5 yıl içinde açılmalıdır. Bu süre geçirildiğinde dava hakkı düşer. Ayrıca, sigortalılık başlangıcını tespit için açılacak davalarda ilk işe giriş bildirgesinin varlığı zorunludur.
Yargıtay Uygulamaları
Yargıtay, bu tür davalarda ayrıntılı inceleme yapılmasını öngörür. Örneğin, sigortalının çalıştığı işyerinin sicil numarası ve hizmet süresine ilişkin kayıtlar incelenmeli, aynı dönemde çalışmış kişiler tanık olarak dinlenmelidir. İşverenin yükümlülüklerini yerine getirip getirmediği de sorgulanır.
Hangi Davayı Açmalıyım?
Eğer işvereniniz çalışma sürenizi eksik ya da hiç bildirmemişse, hizmet tespit davası açmanız gerekir. Ancak, sigortalılık başlangıcınızın geriye çekilmesi gerekiyorsa hizmet başlangıcının tespiti davası açmanız gerekir. Her iki durumda da haklarınızı korumak için profesyonel bir destek almanız önemlidir.
Sonuç
Çalışanlar, sigortalılık haklarının korunması ve eksiksiz bir şekilde tescil edilmesi için hizmet tespit ve hizmet başlangıcının tespiti davalarından yararlanabilir. Ancak, bu davaların hukuki süreçleri teknik detaylar içerdiği için bir avukattan destek almak, sürecin sağlıklı ilerlemesi açısından kritik önem taşır. Daha fazla bilgi için, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi’ndeki makaleye göz atabilirsiniz
Sorularınız ya da bu konuda hukuki danışmanlık ihtiyacınız varsa bizimle iletişime geçebilirsiniz. 😊
Av. Nermin Şeyda Ürün / İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Avukatı
Comments